‘এনে কুন্দত কটা চেহেৰাটো লৈ জন্ম হৈছ তই, বিপিনৰ লগত বিয়া নহৱ, কোনোবা ৰাজকুমাৰ আহিব নেকি তোক বিয়া কৰাবলৈ?’ –মোৰ কাণত ঠহৰ ঠহৰকৈ পৰিছিল কথাবোৰ৷ বিৰহী বাইদেউক মাকে বকি আছে৷ মই তেওঁলোকৰ ঘৰৰ পৰা গাখীৰ আনিবলৈ গৈছিলোঁ৷ বিৰহী বাইদেউৰ দেউতাক তেওঁ আৰু তেওঁৰ ভনীয়েক সৰু হৈ থাকোঁতেই ঢুকাল৷ মাকে গাঁৱৰ মানুহৰ ঘৰত ধান, চাউল জাৰি, ভঁূই ৰুই, ধান দাই ছোৱালী দুজনীৰ সৈতে পৰিয়ালটো চলাই আছে৷ দুজনী গায়ো পুহিছে গাখীৰ বিক্রী কৰিবৰ বাবে৷ আমাৰ দেউতাই তেওঁলোকৰ ঘৰৰ পৰাই গাখীৰ অনাৰ বন্দৱস্ত কৰিছিল৷ কেতিয়াবা সেয়ে গাখীৰ আনিবলৈ ময়ো তেওঁলোকৰ ঘৰলৈ গৈছিলোঁ৷ বিৰহী বাইদেউক লৈ মাকৰ চিন্তাৰ অন্ত নাছিল৷ সেয়েহে কথাইপতি বাইদেউক মাকে দোষ ধৰি মানসিকভাৱে প্রায়েই অত্যাচাৰ কৰিছিল৷ আচলতে বিৰহী বাইদেউ দেখিবলৈ আন তেওঁৰ বয়সৰ ছোৱালীবোৰৰ দৰে চকুত লগা নহয়৷ তেওঁৰ গাৰ বৰণ অস্বাভাৱিকভাৱে ক’লা৷ তদুপৰি সৰুতেই ওলোৱা বসন্তৰ দাগে তেওঁৰ মুখমণ্ডলতো বহুতো দাগ এৰি থৈ গ’ল৷ অৱশ্যে বয়সে অকৃপণভাৱে সজাইছে তেওঁৰ দেহটো৷ বিৰহীক বিয়া নিদিয়াকৈ মাকে ভনীয়েককো বিয়া দিয়াৰ কথা নাভাবোঁ বুলি ইতিমধ্যে ঘোষণা কৰিছে৷ বিৰহীয়ে কিন্তু বিয়াৰ আশা এৰি দিয়া বুলিয়েই মানুহক কয়৷ সেইদিনা বিৰহীৰ মোমায়েকে তেওঁলোকৰ গাঁৱৰ বিপিনলৈ বিৰহীক বিয়াৰ প্রস্তাৱ লৈ আহিছিল৷ বিপিনৰ প্রথমা পত্নীৰ ইতিমধ্যে মৃত্যু হৈছে আৰু তেওঁৰ বিৰহীতকৈ বয়সৰ বেছি পার্থক্য নথকা তিনিটা ল’ৰা সন্তান আছে৷ গতিকে বিপিনক পত্নী নহয় তেওঁৰ সন্তানকেইটাক চাবলৈ এগৰাকী মাতৃৰ প্রয়োজন৷ বিৰহীৰ বাবে দৰাৰ সন্ধানত থকা মাকে মানুহক কয় যে যিকোনো এজন ল’ৰা পালেই তেওঁ বিৰহীক বিয়া দি চিন্তামুক্ত হ’ব খোজে৷ বিৰহীৰ ভনীয়েকেও লাহে লাহে তাইক ভাল মাত এষাৰো নিদিয়া হৈছে৷ আচলতে বায়েকৰ বাবেই তাই কোনো ল’ৰাকেই কথা দিব নোৱৰা বাবেই তাইৰ বায়েকলৈ অহর্নিশে খং এটা উঠি থাকে বুলি বিৰহীয়ে বুজি পায়৷ গাঁৱৰ ভাওনা, বিহু ফাংচন আদিতো যেতিয়া ডেকাবোৰে বিৰহীৰ কাষতে বহা ভনীয়েকলৈ বাৰেপতি দৃষ্টি নিক্ষেপ কৰে তেতিয়া বিৰহীৰ বুকুখন দুখৰ ভৰত গধুৰ হৈ পৰে৷ নিজৰ শৰীৰৰ বৰণ আৰু মুখৰ অবাঞ্ছিত দাগবোৰলৈ প্রচণ্ড খং উঠে তাইৰ৷ তেতিয়া মই আছিলোঁ হাইস্কুলৰ ছাত্রী৷ বিৰহীৰ মনৰ এই কথাবোৰ মই শুনিবলৈ পাইছিলোঁ এদিন মোৰ খুৰীৰ আগত তেওঁ নিজেই কৈ থাকোঁতে৷ মোৰ খুৰী আৰু বিৰহীয়ে প্রাথমিক স্কুলত একেলগেই পঢ়িছিল৷ আমাৰ যৌথ পৰিয়ালটোৰ বৃহৎ খেতি সামৰাৰ সময়ত দাৱনী হিচাপে মাকৰ লগত বিৰহীও আহিছিল৷ এসময়ৰ সহপাঠী বিৰহীৰ প্রতি স্বাভাৱিকতে মোৰ খুৰীৰ বিশেষ টান আছিল৷ সেয়েহে পথাৰৰ দাৱনীক চাহ দিবলৈ যোৱা খুৰীয়ে বিৰহীৰ মনৰ খবৰ ল’বলৈ পাহৰা নাছিল৷ খুৰী কইনা হৈ আমাৰ ঘৰলৈ আহোঁতে মোৰো স্ফূর্তিৰ অন্ত নাছিল৷ শিক্ষয়িত্রী খুৰীয়ে মোক ভিন্ন বিষয়ৰ বাহিৰা কিতাপ আনি দিছিল৷ তদুপৰি দৰমহা পোৱাৰ দিনাই ৰং–বিৰঙৰ খাৰু–মণিও তেওঁ মোৰ বাবে আনিছিল৷ গতিকে খুৰীৰ সৈতে মোৰ অতি কম সময়তে গভীৰ মৰমৰ সম্পর্ক গঢ় লৈ উঠিছিল৷ খুৰী দাৱনীক চাহ দিবলৈ গ’লেই লগত ময়ো গৈছিলোঁ৷ বাহিৰা কিতাপবোৰ বেছিকৈ পঢ়াৰ বাবেই হয়তো মানুহৰ মনৰ কাহিনীবোৰো পঢ়িবলৈ মোৰ মনত ইচ্ছা জন্মিছিল৷ খুৰী আৰু বিৰহীয়ে পতা কথাবোৰ নুশুনাৰ ভাও জুৰি মই শুনিছিলোঁ৷ বিশেষ বুজা নাছিলোঁ যদিও এই কথা বুজিছিলোঁ যে ধুনীয়া নোহোৱাৰ বাবেই বিৰহী বাইদেউৰ বিয়া হোৱা নাই আৰু সেয়েহে তেওঁলোকৰ ঘৰখনত অশান্তিৰো অন্ত নাই৷ বিৰহী বাইদেউৰ প্রতি মোৰো সহানুভূতি আছিল৷ কিন্তু মোৰ কৰিব পৰা একো নাছিল৷ খুৰীয়েও মাজে–সময়ে বিৰহী বাইদেউৰ বাবে দৰাৰ সন্ধান কৰা বুলি গম পাইছিলোঁ৷ বিৰহী বাইদেউক বিপিন নামৰ মানুহজনলৈ মাকে বিয়া দিব খুজিছে বুলি মই বুজি পালোঁ আৰু কথাটো খুৰীক জনালোঁহি৷ সন্ধিয়া সময়ত খুৰী বিৰহী বাইদেউৰ ঘৰলৈ বুলি ওলাল৷ ইতিমধ্যে হাইস্কুলৰ ছাত্রী হিচাপে কিছু ডাঙৰ হৈছোঁ বুলি নিজৰ মনতে অনুভৱ হৈছিল আৰু খুৰীয়েও সেয়ে নিঃসংকোচে বিৰহী বাইদেউৰ লগত মোৰ উপস্থিতিতে কথা পাতিছিল৷ বিৰহী বাইদেৱে খুৰীক কৈছিল যে তেওঁ বিপিনৰ লগত বিয়া হ’ব৷ কিছুদিনৰ পিছত অনুষ্টুপীয়াকৈ বিপিন আৰু বিৰহীৰ বিয়া হ’ল৷ নিজৰ সংসাৰত খুৰীও ব্যস্ত হৈ পৰিল ময়ো পঢ়া–শুনাক লৈ ব্যস্ত হৈ থাকিলোঁ৷ প্রায় ১২ বছৰৰ পিছত এদিন খুৰীৰ লগত পুৰণি কথা পাতি থাকোঁতে বিৰহীৰ কথা ওলাল৷ খুৰীয়ে জনালে বিৰহীক বোলে মানসিক ৰোগী বুলি গিৰীয়েকে ঘৰৰ পৰা উলিয়াই দিলে আৰু তাইৰ মৃত্যু হ’ল৷ বিৰহীৰ দুখত পুনৰ এবাৰ চকুলো টুকিলে তেওঁ৷ এটা জীয়া গল্প শুনাৰ দৰে লাগিল, যেতিয়া খুৰীয়ে বিৰহীৰ বিবাহিত জীৱনৰ কাহিনী মোক ক’লে৷
… কপালত উজ্জ্বল সেন্দূৰৰ ফোঁট আৰু দুবেলা দুসাঁজ ভাত পেট ভৰাই যিজন মানুহৰ বাবে খাবলৈ পাইছে সেই মানুহজনক স্বামী বুলি প্রথমৰ পৰাই যথেষ্ট শ্রদ্ধা কৰিছিল বিৰহীয়ে৷ কিন্তু বিপিনৰ বাবে বিৰহী আছিল কেৱল এটা তেজ–মঙহৰ শৰীৰহে৷ শ্রদ্ধা বাদেই, বিৰহীৰ প্রতি বিপিনৰ বুকুৰ কোনো এটা কোণতে হয়তো এধানমানো মৰম নাছিল৷ বিপিনৰ তিনিওটা ল’ৰাকে মাকৰ মৰম দিবলৈ পার্যমানে চেষ্টা কৰিছিল তাই৷ কিন্তু তাইক এষাৰি মৰমৰ মাত দিবলৈও বিপিনৰ সময় নাছিল৷ লাহে লাহে বিৰহীয়ে বিপিনক ভাল পাই পেলাইছিল আৰু সেয়েহে বিপিনৰ উপেক্ষাকো তাই নীৰৱে সহ্য কৰিবলৈ লৈছিল এদিন ভাল দিন আহিব বুলি৷ বিপিনহঁতৰ ঘৰৰ কাষৰ মানুহবোৰে কেতিয়াবা সিহঁতৰ ঘৰলৈ আহিলে বিপিনৰ পূর্বৰ পত্নীৰ গুণ–গৰিমা গাইছিল৷ বিৰহীৰ মনত বিপিনৰ মৃত পত্নীৰ প্রতিও যেন ঈর্ষা হৈছিল৷ কিন্তু এদিন বিপিনৰ খুৰীয়েকৰ পৰাই গম পাইছিল যে অতি সুন্দৰী পত্নীজনীক বিপিনে হোৱাই–নোহোৱাই অত্যাচাৰ কৰিছিল আৰু সেই অত্যাচাৰ সহিব নোৱাৰিয়ে নানা শাৰীৰিক সমস্যাত ভুগি বিনা চিকিৎসাই তেওঁৰ মৃত্যু হৈছিল৷ বিৰহীয়ে বুজি পাইছিল যে বিপিনৰ হূদয় বুলি হয়তো কোনো বস্তুৱেই নাই৷ বছৰটো নুঘূৰোতেই বিৰহী মাক হ’বলৈ ওলাইছিল৷ নির্বিকাৰ বিপিনৰ কিন্তু স্বভাৱ সলনি হোৱা নাছিল৷ কোনো দিনে বিপিনে বিৰহীক সোধা নাছিল কাম কৰি কৰি ভাগৰত লেবেজান হৈ পৰা তাইৰ শৰীৰটো ভালে আছেনে, চুই চোৱা নাছিল পানীয়ে খোৱা তাই হাতৰ আঙুলিবোৰ৷ পূর্বৰ দৰেই পথাৰত ভূঁই ৰুবলৈও যাব লগা হৈছিল তাই৷ কেতিয়াবা যাব নোৱাৰোঁ বুলি ক’লেই বিপিনে কৈছিল যে কাম–বন নকৰিলে সি তাইক এনেই ভাত খুৱাই পুহি নাৰাখে৷ অতিষ্ঠ হৈ পৰা বিৰহীয়ে আহিব লগা সন্তানটোৰ কথা ভাবিয়ে নিজক শান্ত কৰি ৰাখিছিল আৰু অৱশেষত এদিন বিৰহী মাক হ’ল, কিন্তু এটি মৃত সন্তানৰ৷ পথাৰত কাম কৰি থকা বিপিনক কোনোবাই খবৰটো দিয়াত ঘৰলৈ আহি নির্লিপ্তভাৱে মৃত সন্তানটোক বাৰীৰ পাছফালে নি গাঁত খান্দি পুতি থ’লেগৈ৷ অতদিনে বিৰহীৰ বুকুত গোট খাই থকা দুখবোৰ সেইদিনা উলিয়াই দিয়াৰ সুযোগহে যেন তাই পালে৷ বিৰহীৰ কান্দোনত ওচৰ চুবুৰীয়ায়ো চকুলো টুকিলে৷ কিন্তু সাত্ব্ন্নাৰ এষাৰো মাত নিদিলে বিপিনে৷ বিৰহীৰ কষ্টৰ ফলতেই বিপিনৰ তিনিওটা ল’ৰাই হাইস্কুল অতিক্রম কৰিলে৷ তিনিটাকৈ মৃত সন্তান জন্ম দিয়া বিৰহী সিহঁতৰ বাবে কিন্তু এগৰাকী বনকৰা তিৰোতা যেনেই হৈ থাকিল৷ কিন্তু আচৰিতভাৱে বিপিনৰ প্রতি ভালপোৱা বিৰহীৰ মনত অক্ষত থাকিল৷ সকলো কামতে পার্গত বিৰহীক অৱশ্যে গাঁৱৰ মানুহবোৰে বৰ ভাল পায়৷ গাঁৱৰ বিয়া, সবাহত বিৰহীয়ে কাম কৰি নিদিলেই নহয়৷ বিপিন আৰু ল’ৰা তিনিটাক কেন্দ্র কৰিয়েই চলি থাকিল বিৰহীৰ জীৱন৷ বিৰহীয়ে গমেই নাপালে কেতিয়া যে তিনিওটা ল’ৰা বিবাহৰ যোগ্য হ’ল৷ বিৰহীৰ লগত কোনো ধৰণৰ কথা আলোচনা কৰাটো উচিত বুলি সিহঁতে নাভাবে৷ এদিন ডাঙৰ ল’ৰাটোৰ বিয়া ধুমধামেৰে হৈ গ’ল৷ বোৱাৰী আহিল যদিও বিৰহীৰ কিন্তু কামৰ বোজা নকমিল৷ পূর্বৰ দৰে শৰীৰৰ শক্তি নাছিল যদিও বিৰহীয়ে কাৰো মনত অশান্তি নহ’বলৈকে ঘৰৰ কামবোৰ নীৰৱে কৰি যায়৷ কিছুদিনৰ অগা–পিছাকৈ আন দুটা ল’ৰায়ো বিয়া কৰালে৷ তিনিজনী বোৱাৰীৰে ঘৰ ভৰি পৰিল আৰু লাহে লাহে এলাগী হৈ পৰিল বিৰহী৷ সকলোৱে মাছে–মঙহে ভাত খালেও বিৰহীলৈহে এটুকুৰা মাছে নাটে৷ এদিন চুবুৰিৰে এঘৰত বিৰহীয়ে মাছ খাবলৈ মন যোৱাৰ কথা ক’লত মানুহঘৰে বিৰহীক ভাত খোৱাৰ নিমন্ত্রণ দিলে৷ সেই ঘৰৰ কথাচহকী বোৱাৰীগৰাকীয়ে বিৰহীৰ সতীয়া পুতেকক বিৰহীয়ে মাছ খাবলৈ ইচ্ছা কৰাৰ বাবেই ভাতৰ নিমন্ত্রণ দিয়াৰ কথা কৈ দিলে আৰু ফলত বিৰহীৰ ওপৰত পুনৰ অবর্ণনীয় অত্যাচাৰ আৰম্ভ হ’ল৷ তেওঁলোকে বিৰহীৰ মানসিক সন্তুলন হেৰাবলৈ ধৰিছে বুলি ওচৰ চুবুৰীয়াৰ মাজত প্রচাৰ কৰিলে৷ বিধ্বস্ত বিৰহীয়ে চকু পানী টোকাৰ বাহিৰে কাৰো বিপক্ষে এটা শব্দও নক’লে৷ বিৰহীৰ সকলো দুখৰ খবৰ পাইছিল তাইৰ ভনীয়েকে৷ ভনীয়েকৰ বিয়া হৈছিল বিহাৰৰ এজন ৰিক্সাচালকৰ সৈতে৷ কিন্তু ৰিক্সাচালকজন বিৰহীৰ পিতৃৰ ভেটিতে পত্নীৰ সৈতে বাস কৰিছিল৷ তেওঁ আছিল অতি মৰমিয়াল৷ বিৰহীক ভনীয়েক আৰু জোঁৱায়েকে নিজৰ ঘৰলৈ লৈ আনিলে৷ কিন্তু বিৰহীৰ মনটো বিপিনৰ কাষত, বিপিনৰ ঘৰতেই যেন থাকি আহিল৷ এদিন খবৰ আহিল বিপিনৰ টান নৰিয়া৷ বিৰহীয়ে ভনীয়েক আৰু জোঁৱায়েকৰ হকা–বধা নামানি বিপিনৰ কাষ পালেগৈ৷ বিপিনৰ কোঠাত প্রস্রাৱ, পায়খানাৰ গোন্ধে অবর্ণনীয় পৰিৱেশৰ সৃষ্টি কৰিছিল৷ পূর্বতে বিৰহীক চকু পাৰি দেখিব নোৱৰা বোৱাৰীকেইজনীয়ে সেইদিনা যেন বিৰহীক দেখি সকাহহে পাইছিল৷ বিৰহীয়ে বিপিনৰ প্রতি মনত থকা সকলো খং, ক্ষোভ পাহৰি ব্যস্ত হৈ পৰিছিল তাৰ যত্ন লোৱাত৷ বিপিনৰ শৌচ, প্রস্রাৱত লেট লোৱা কাপোৰ–কানি পৰিষ্কাৰ কৰি বিপিনৰ প্রতি দায়িত্ব পালন কৰিছিল৷ হয়তো বিপিনৰ আয়ুসত চাউল আছিল৷ লাহে লাহে বিপিন আৰোগ্য হ’ল৷ কিন্তু পূর্বৰ স্বভাৱহে সলনি নহ’ল৷ বিৰহী পুনৰ এলাগী হ’ল৷ এবাৰ মাকৰ ঘৰলৈ গুচি যোৱা তিৰোতাৰ সেইখন ঘৰত কোনো স্থান নাই বুলি পুনৰ বিৰহীক ভনীয়েকৰ ঘৰলৈ উভতি যাবলৈ নির্দেশ দিলে বিপিনে৷ আচলতে বিপিনৰ তিনিও বোৱাৰীয়েকে বিচৰা নাছিল বিৰহী তাত থকাটো৷ এদিন সৰু পুতেকে জোৰ–জবৰদস্তি কৰি বিৰহীক ভনীয়েকৰ কাষত থৈ আহিলগৈ৷ মৃত্যুৰ মুখৰ পৰা ঘূৰি অহা বিপিনে জীৱনৰ বিয়লি বেলাত অন্ততঃ বিৰহীক বুজি পাব বুলি তাইৰ বিশ্বাস আছিল৷ কিন্তু ঘৰলৈ উভতি আহিব লগা হোৱা কথাটোৱে বিৰহীক মানসিকভাৱে অসুস্থ কৰি তুলিলে৷ অৱশেষত ওচৰ চুবুৰীয়াৰ পৰামর্শ মতে বিৰহীক ভনীয়েকহঁতে তেজপুৰ মানসিক চিকিৎসালয়ত থৈ আহিলগৈ৷ সময়ে কিন্তু সকলোকে শিক্ষা দিয়ে৷ বেমাৰে জুৰুলা কৰা বিপিনো লাহে লাহে ঘৰখনত অলাগতিয়াল হৈ পৰিল৷ এদিন বিনা চিকিৎসাই তিনি পুত্রৰ অৱহেলাত বিপিনৰ মৃত্যু হ’ল৷ আনহাতে, ক্রমে সুস্থ হৈ পৰা বিৰহীক ভনীয়েকহঁতে ঘৰলৈ ওভতাই আনিলে৷ বিপিনৰ মৃত্যুৰ খবৰ তাইক জনোৱা হ’ল৷ ইতিমধ্যে জীৱনে বিৰহীক ভালকৈয়ে সত্যৰ লগত পৰিচয় কৰি দিলে৷ সেন্দূৰৰ ফোঁটটো স্বজ্ঞানে মোহাৰি বিৰহীয়ে ভনীয়েকক বোলে ক’লে যে তেওঁৰ দায়িত্ব এই পৃথিৱীত শেষ হ’ল৷ এদিন ভনীয়েকৰ লগত বিৰহী বিপিনৰ মৰিশালী পালেগৈ৷ শেষবাৰৰ বাবে বিৰহীয়ে বিপিনক সেৱা জনালে৷ সেইদিনাই পুৱতি নিশা তীৰকঁপে উঠা জ্বৰত বিৰহীৰ মৃত্যু হ’ল৷ গাঁওবাসীৰ মনত বিৰহী ৰৈ গ’ল এক দুৰন্ত প্রেমিকা আৰু মমতাময়ী মাতৃৰ ৰূপত৷ বিৰহীৰ সতীয়া পুতেকহঁতক ময়ো চিনি পাওঁ৷ বিৰহীৰ দৰে নাৰীসকলৰ সুন্দৰ মুখাৱয়ৱ নাথাকিলেও এখন মমতাৰে ঐশ্বর্যশালী হূদয় থাকে৷ মইহে আজিও বুজি নাপালোঁ বিপিনে আচলতে বিৰহীৰ সেই হূদয়খন কিয় কোনোদিনে জুমি চোৱাৰ প্রয়াস নকৰিলে বা তাইক বুজি নাপালে৷