বিশেষ বাৰ্তা, ২৮ মেঃ কিছুদিন পূৰ্বে ৰাজ্যৰ মুখ্যমন্ত্ৰী ড০ হিমন্ত বিশ্ব শৰ্মাই সশস্ত্ৰ বাহিনীৰ বিশেষ ক্ষমতা আইন অৰ্থাৎ আফছপা সন্দৰ্ভত বক্তব্য দিছিল। মুখ্যমন্ত্রী ড০ হিমন্ত বিশ্ব শর্মাই টুইট কৰি ২০২৩ চনৰ শেষৰ ফালে অসম ৰাজ্যৰ পৰা আফছপা আইন বিলুপ্ত হ’ব বুলি প্রকাশ কৰিছিল৷ সেই টুইটৰ পাছত কালি অৰ্থাৎ ২৭ মে’ত অসমৰ ডিজিপি জি পি সিঙে কয় যে ৰাজ্যৰ ৩৫খন জিলাৰ ভিতৰত ২৮খন জিলাৰ পৰা সশস্ত্ৰ বাহিনী বিশেষ ক্ষমতা আইন (এএফএছপিএ) প্ৰত্যাহাৰ কৰা হৈছে। টুইটাৰত তেওঁ কয় যে ৰাজ্যখনৰ আইন-শৃংখলাৰ পৰিস্থিতিৰ উন্নতিৰ প্ৰতি লক্ষ্য ৰাখি ২৮খন জিলাৰ পৰা আফছপা প্ৰত্যাহাৰ কৰা হৈছে। এনে পৰিস্থিতিত প্ৰশ্ন উত্থাপন হয় যে আটাইবোৰৰ পিছতো আফছপা কি? ইয়াৰ অধীনত নিৰাপত্তা বাহিনীক কি কি বিশেষ ক্ষমতা দিয়া হৈছে? ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সময়ত অস্তিত্বলৈ অহা আৰু স্বাধীন ভাৰতৰ অন্যতম বিতৰ্কিত আইন হিচাপে ৰৈ যোৱা এখন আইন AFSPA। এই আইনখন কেতিয়াবা পঞ্জাৱত, কেতিয়াবা মণিপুৰত, কেতিয়াবা ত্ৰিপুৰাত কেতিয়াবা অসমতো চৰ্চাৰ কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ আহিছে। এতিয়া অসমত মুখ্যমন্ত্ৰীৰ টুইটৰ পিছত আকৌ এবাৰ এই আইনখন আলোচনাৰ বাবে আহিছে। অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰীগৰাকীয়ে ঘোষণা কৰিছে যে চলিত বৰ্ষৰ শেষৰ ফালে আফছপা সম্পূৰ্ণৰূপে অসমৰ পৰা আঁতৰাই দিয়া হ’ব। যদিও প্ৰায় সমগ্ৰ অসমৰ পৰা AFSPA আঁতৰোৱা হৈছে, কিন্তু এতিয়াও ৮খন জিলা আৰু এটা মহকুমা আছে য’ত এই আইন প্ৰযোজ্য। অসমৰ মুখ্যমন্ত্ৰীয়ে কয় যে এতিয়া CAPFৰ ঠাইত অসম আৰক্ষীৰ বেটেলিয়ন স্থাপন কৰা হ’ব। তেওঁ কয় যে এতিয়া আৰক্ষী জোৱানসকলকো একেদৰেই প্ৰশিক্ষণ দিয়া হ’ব। ২০২১ চনৰ ছেপ্টেম্বৰ মাহত অসমক অশান্ত এলেকা হিচাপে ঘোষণা কৰা হয় আৰু পৰৱৰ্তী ৬ মাহৰ বাবে AFSPA বৃদ্ধি কৰা হয়। কিন্তু এতিয়া চৰকাৰে সিদ্ধান্ত লৈছে যে ইয়াক সমগ্ৰ ৰাজ্যৰ পৰা আঁতৰাই দিয়া হ’ব। কিন্তু কি এই আফছপা। ভাৰত ত্যাগ আন্দোলনৰ সময়ত ব্ৰিটিছ চৰকাৰে এখন আইন আনিছিল যিখন স্বাধীনতাৰ পিছত ১৯৪৭ চনত ৪খন অধ্যাদেশৰ জৰিয়তে জাৰি কৰা হৈছিল। তাৰ পাছত ১৯৫৮ চনত তেতিয়াৰ গৃহমন্ত্ৰী জি বি পাণ্টে সংসদত এই আইনখন উত্থাপন কৰে। এই আইনখনৰ নাম আছিল AFSPA, যাক সশস্ত্ৰ বাহিনী বিশেষ ক্ষমতা আইন, ১৯৫৮ বুলি জনা যায়। আইন অশান্ত অঞ্চলত নিয়োজিত কেন্দ্ৰীয় সশস্ত্ৰ আৰক্ষী বাহিনীক আইন উলংঘা কৰা যিকোনো ব্যক্তিক হত্যা কৰিবলৈ, কোনো ৱাৰেণ্ট অবিহনে যিকোনো অঞ্চলত তালাচী চলাবলৈ এই আইনে ক্ষমতা প্ৰদান কৰে। ১৯৫১ চনত নগা জাতীয় পৰিষদে মুক্ত আৰু নিকা জনমতৰ আয়োজন কৰে। য’ত নগাই মুক্ত সাৰ্বভৌম নগা জাতিক ভোট দিছিল। ইয়াৰ পিছত ১৯৫২ চনত অনুষ্ঠিত হোৱা সাধাৰণ নিৰ্বাচন বৰ্জন কৰে। উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ বহু অঞ্চলত অগ্নিসংযোগ আৰু লুণ্ঠন কৰা দেখা গ’ল। এই পৰিস্থিতিৰ মোকাবিলা কৰিবলৈ অসম চৰকাৰে ১৯৫৩ চনত নগা পাহাৰত অসম জনশৃংখলা ৰক্ষা আইন প্ৰণয়ন কৰি বিদ্ৰোহীৰ বিৰুদ্ধে আৰক্ষীৰ ব্যৱস্থা তীব্ৰতৰ কৰি তুলিছিল। পৰিস্থিতি অধিক ভয়াৱহ হৈ পৰাত অসমৰ ৰাজ্য চৰকাৰে নগা পাহাৰত আছাম ৰাইফলছ মোতায়েন কৰি ১৯৫৫ চনত অসম বিক্ষিপ্ত এলেকা আইন প্ৰণয়ন কৰা হয়, যাৰ ফলত অৰ্ধসামৰিক বাহিনী আৰু ৰাজ্যিক আৰক্ষী বাহিনীয়ে অঞ্চলটোত বিদ্ৰোহৰ বিৰুদ্ধে যুঁজিবলৈ এক স্থানৰ সৃষ্টি হয়। এটা আইনী কাঠামো সৃষ্টি হৈছিল। কিন্তু আছাম ৰাইফলছ আৰু ৰাজ্যৰ আৰক্ষী বাহিনী নগা বিদ্ৰোহ দমন কৰিব নোৱাৰিলে আৰু ১৯৫৬ চনত বিদ্ৰোহী নগা জাতীয়তাবাদী পৰিষদে সমান্তৰাল চৰকাৰ গঠন কৰে। এই বিপদৰ সৈতে মোকাবিলা কৰিবলৈ অসমত ১৯৫৮ চনত আফছপা আইন কাৰ্যকৰী কৰা হয়। এই আইনখন প্ৰথমে অসম আৰু মণিপুৰৰ কিছুমান অঞ্চলতহে কাৰ্যকৰী কৰা হৈছিল। ১৯৭২ চনত কিছু পৰিৱৰ্তন কৰা হয় আৰু অৰুণাচল প্ৰদেশ, মেঘালয়, মিজোৰাম, ত্ৰিপুৰা আৰু নাগালেণ্ডতো ইয়াক কাৰ্যকৰী কৰা হয়। এই আইনৰ অধীনত সশস্ত্ৰ বাহিনীক অশান্ত অঞ্চলত শান্তি বজাই ৰাখিবলৈ বিশেষ ক্ষমতা প্ৰদান কৰা হয়। আইন উলংঘা কৰা ব্যক্তিজনক সকীয়াই দিয়াৰ পিছত সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে সেই ব্যক্তিজনৰ ওপৰত বল প্ৰয়োগ কৰিব পাৰে। ইয়াৰ উপৰি বাহিনীটোক সেই ব্যক্তিজনৰ ওপৰত গুলী চলাবলৈও অনুমতি দিয়া হৈছে। ইয়াৰ অধীনত যদি সামৰিক বাহিনীয়ে কোনো ব্যক্তিক সন্দেহ কৰে তেন্তে গ্ৰেপ্তাৰৰ পৰোৱানা অবিহনে সেই ব্যক্তিজনক সন্দেহৰ ভিত্তিতহে গ্ৰেপ্তাৰ কৰাৰ অধিকাৰ তেওঁলোকৰ আছে। ইয়াৰ উপৰি সামৰিক বাহিনীয়ে যিকোনো ব্যক্তিৰ চৌহদত প্ৰৱেশ কৰিব পাৰে আৰু তেওঁৰ ঘৰতো তালাচী চলাব পাৰে। এই আইনখনৰ ডাঙৰ কথাটো হ’ল কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে অনুমোদন নিদিয়ালৈকে নিৰাপত্তাৰক্ষীৰ বিৰুদ্ধে কোনো গোচৰ বা আইনী ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিব নোৱাৰিব। কিন্তু কিদৰে প্ৰস্তুত হয় এই আইখন। প্ৰথমতে সেই ৰাজ্যখনৰ ৰাজ্যপালে তেওঁৰ প্ৰতিবেদন প্ৰস্তুত কৰে, য’ত সকলো পৰিমাপ বিবেচনা কৰি সেই ৰাজ্যখনক বিক্ষিপ্ত অঞ্চল হিচাপে ঘোষণা কৰা হয়। ৰাজ্যপালে সেই প্ৰতিবেদন কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰক চমজাই দিয়ে, তাৰ পিছত কেন্দ্ৰই সেই প্ৰতিবেদনৰ ভিত্তিত এই আইনখন জাৰি কৰে। ১৯৭৬ চনৰ বিক্ষিপ্ত এলেকা আইন অনুসৰি এবাৰ কোনো এলেকা বা ৰাজ্যক বিক্ষিপ্ত ঘোষণা কৰি তাত আফছপা জাপি দিয়া হয়। আৰু এবাৰ AFSPA জাপি দিয়াৰ পিছত সেই অঞ্চলত কমেও ৩ মাহলৈকে এই আইন বলৱৎ হৈ থাকে। ৩ মাহ সম্পূৰ্ণ হোৱাৰ পিছত ৰাজ্য চৰকাৰে এই আইন প্ৰত্যাহাৰ সন্দৰ্ভত কেন্দ্ৰক নিজৰ মতামত দিব পাৰে। কিন্তু চূড়ান্ত সিদ্ধান্ত কেৱল কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰেহে লয়। উত্তৰ-পূৰ্বাঞ্চলৰ ৰাজ্য, জম্মু-কাশ্মীৰ আৰু পঞ্জাৱত এতিয়ালৈকে AFSPA কাৰ্যকৰী কৰা হৈছে। এই আইনখন পঞ্জাৱ, ত্ৰিপুৰা, মেঘালয়কে ধৰি বহু অঞ্চলৰ পৰাও আঁতৰাই দিয়া হৈছিল। ১৯৯০ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত অসমক সম্পূৰ্ণ অশান্ত অঞ্চল হিচাপে ঘোষণা কৰা হৈছিল। তাৰ পিছত প্ৰতি ৬ মাহৰ মূৰে মূৰে বৃদ্ধি কৰা হৈছিল। কিন্তু যোৱা বছৰ চৰকাৰে কেইটামান অঞ্চলৰ বাহিৰে সমগ্ৰ অসমৰ পৰা আফছপা আঁতৰাইছিল আৰু এতিয়া চৰকাৰে সিদ্ধান্ত লৈছে যে এতিয়া এই বছৰৰ শেষৰ ফালে বাকী ৮খন জিলাৰ পৰাও এই আইন আঁতৰোৱা হব। বিক্ষিপ্ত অঞ্চল মানে সেই অঞ্চলসমূহ য’ত শান্তি বজাই ৰাখিবলৈ সামৰিক বাহিনীৰ সহায় অতি প্ৰয়োজনীয়। আইনৰ ৩নং ধাৰাত কোৱা হৈছে যে যিকোনো অঞ্চলক বিভিন্ন ধৰ্মীয়, আঞ্চলিক গোট, জাতি বা সম্প্ৰদায়ৰ সদস্যৰ মাজত বৰ্ণ, ভাষিক বা মতানৈক্যৰ বাবে অশান্ত ঘোষণা কৰিব পাৰি। যিকোনো ৰাজ্যৰ এলেকাক অশান্ত বুলি ঘোষণা কৰাটো কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰ, ৰাজ্যৰ ৰাজ্যপাল বা কেন্দ্ৰীয়শাসিত অঞ্চলৰ লেফটেনেণ্ট গৱৰ্ণৰৰ কাম। যেতিয়াই আফছপাৰ বিৰুদ্ধে প্ৰতিবাদৰ চৰ্চা হয় তেতিয়াই মণিপুৰৰ ইৰম শৰ্মিলাক প্ৰথমে স্মৰণ কৰা হয়। ২০০০ চনৰ নৱেম্বৰ মাহটো আছিল যেতিয়া সশস্ত্ৰ বাহিনীয়ে বাছ ষ্টেণ্ডৰ ওচৰত দহজন লোকক গুলীয়াই হত্যা কৰিছিল। শ্বুট কৰাৰ সময়ত তাত উপস্থিত আছিল ইৰম শৰ্মিলা। এই ঘটনাৰ প্ৰতিবাদত ১৬ বছৰ ধৰি অনশন কৰি থাকিল। ২০১৬ চনৰ আগষ্ট মাহত অনশন বন্ধ কৰাৰ পিছত তেওঁ নিৰ্বাচনতো প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল। ২০০৪ চনৰ জুলাই মাহত ৩২ বছৰীয়া থাংজাম মনোৰামাক সেনা জোৱানে ধৰ্ষণ কৰি হত্যা কৰাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছিল। মনোৰামাৰ মৃতদেহ অংগচ্ছেদ অৱস্থাত উদ্ধাৰ। এই ঘটনাৰ পিছত ২০০৪ চনৰ ১৫ জুলাইত প্ৰায় ৩০গৰাকী মণিপুৰী মহিলাই আফছপাৰ সেনাবাহিনীৰ বিৰুদ্ধে উলংগ প্ৰতিবাদ সাব্যস্ত কৰে। আফছপা আইন প্ৰৱৰ্তন কৰা ৰাজ্যসমূহৰ জনসাধাৰণে ইয়াৰ বিৰোধিতা অহৰহ কৰি আহিছে। জনসাধাৰণৰ লগতে মানৱ অধিকাৰ সংগঠন আৰু কৰ্মীসকলেও এই আইনখনৰ বিৰোধিতা কৰি আহিছে। এই আইনৰ বাবেই ৰাজ্যত নিয়োজিত সেনাবাহিনীক দিয়া ক্ষমতাৰ অপব্যৱহাৰ কৰা হৈছে বুলি ৰাইজৰ অভিযোগ। সেনাবাহিনীৰ বিৰুদ্ধে ভুৱা এনকাউণ্টাৰ, স্বেচ্ছাচাৰী গ্ৰেপ্তাৰ আৰু জিম্মাত নিৰ্যাতন চলোৱাৰ অভিযোগ উত্থাপন হৈছে। কাৰণ অৰ্ধসামৰিক বাহিনীৰ বিচাৰৰ বাবেও কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰৰ অনুমোদন থাকিব লাগে, গতিকে বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে ন্যায়ও পোৱা নাযায়।